Yanlış ekonomi politikaları nedeniyle kontrolden çıkan dolar/TL paritesi, 2021 yılının son çeyreğinde önlenemez bir hızla yükselirken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), mevcut siyasi iktidarın talebi üzerine son çare olarak 21 Aralık 2021’de Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasını hayata geçirmişti.
Türkiye’de 1960 ve 1970’li yıllarda uygulanan DÇM (Dövize Çevrilebilir Mevduat) sistemiyle paralel özellikler taşıyan KKM, her ne kadar AKP yönetimi tarafından “Liralaşma” olarak kamuoyuna sunulsa da, hesaplardaki mevduatın tamamen dolara endeksli olması, söz konusu uygulamanın iktisatçılar tarafından ‘dolarizasyon’ olarak değerlendirilmesine neden olurken, KKM havuzundaki toplam varlıklar da hacim olarak dolar varlıklarına dahil edilerek hesaplandı.
11 HAFTADA 400 MİLYAR LİRADAN FAZLA DÜŞTÜ
14 ve 28 Mayıs tarihlerinde yapılan seçimler nedeniyle döviz kuru üzerindeki baskıları yaz aylarında başlatan ekonomi yönetimi, özellikle 2023 yılının ilk haftalarından itibaren piyasayı tamamen kıskacına alma yoluna gitti.
Merkez Bankası, döviz talebi yaratacak her türlü uygulamanın önünü tıkarken, seçimlerden önce yeni bir kur krizi yaşanmaması için varlık sahiplerine KKM teşvik edildi. Kur Korumalı Mevduat uygulaması, verilen yeni teşvikler ve düzenlemeler ile yatırımcılar için çok daha cazip hale getirilirken, günü kurtarmak için hazine ve bankaların sırtına binen yük giderek ağırlaştı.
Temmuz ayının son haftası Resmi Gazete tebliğleri ile alınan tedbirlerin ardından KKM’de çıkışlar başlarken, 11 haftadır düşüş Kur Korumalı Mevduat sisteminden çıkan toplam para 400 milyar lirayı geçti.
Düşüşler, “KKM ne zaman sıfırlanacak” sorusunu akıllara getirirken, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in uygulamanın 2024 yılının sonunda bitirileceğine yönelik açıklamaları ekonomistler tarafından ‘imkansız’ eleştirilerine neden oldu.
KKM NE ZAMAN TAMAMEN KALDIRILACAK?
TCMB eski başekonomisti Hakan Kara, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda KKM hesaplarına yönelik dikkat çeken bir paylaşımda bulundu.
Merkez Bankası’nın 28 Mayıs sonrası döviz pozisyonunu SWAP dahil sadece 6 milyar dolar yükseltebildiğini belirten Kara, bunun sebebinin KKM’de yaşanan çıkışların finanse edilmesi olduğunu açıkladı. Kara, bu paylaşımına gelen “KKM tamamen ortadan ne zaman kalkar bu konuda fikrinizi alabilir miyiz? sorusuna ise korkutan bir yanıt verdi.
“DÖVİZDEN VE ALTINDAN DÖNÜŞENLERİN SIFIRLANMASI YILLAR ALIR”
Hazine’ye ağır bir yük getiren KKM için “TL’den dönüşen kısmı 6 ay içinde çok azalmış olur fakat dövizden dönüşen KKM’nin sıfırlanması yıllar alır.” ifadelerini kullanan Kara, Şimşek’in 2024 hedefinin mümkün olmadığını belirtti.
Açıklanan verilerde KKM hesaplarındaki paranın ne kadarının TL dönüşümlü ne kadarının döviz ya da altın dönüşümlü olduğu belirtilmezken, ekonomistler havuzda biriken paranın önemli bir bölümünün dövizden ya da altından dönüşümlü olduğu görüşünü paylaşıyor.
MERKEZ BANKASI’NIN YENİ YASAKLARI KAPIDA
Kur Korumalı Mevduat uygulamasının uzun bir süre daha devam edecek olması, uygulamada atılması beklenen yeni tasfiye adımlarını daha radikal hale getirebilir.
Birçok şirket ve yatırımcı, tüm uyarı ve cazip TL mevduatı tekliflerine karşın çeşitli güvensizlikleri neden göstererek döviz dönüşümlü KKM pozisyonlarından çıkış yapmazken, Merkez Bankası’nın birçok finans kuruluşunu zorlayıcı yeni hamlelere gidebileceği konuşuluyor.
25 Eylül tarihinde Türk lirası dönüşümlü KKM hesapları için asgari faiz zorunluluğunu politika faizinden yüzde 5.25 seviyelerine indiren TCMB, ilerleyen günlerde benzer bir uygulamayı dövizden ve altından dönüşümlü hesaplar için yaparak bankalara yol gösterebilir.
KKM HESAPLARININ FAİZİ DÜŞÜRÜLEBİLİR
Böyle bir adımın atılması halinde, dolar/TL paritesinin beklenen artışı gerçekleştiremediği her senaryoda faiz tarafından büyük bir kayıp yaşayacak yatırımcılar, KKM pozisyonlarını terkederek, alternatif yatırım araçlarına yönelebilir.
Ancak bu zorlama uygulamanın Türkiye ekonomisi için doğurduğu kritik bir risk bulunuyor…
ATILAN ADIMLAR YENİ BİR KUR KRİZİNE YOL AÇAR MI?
Bugüne kadar tasfiye sürecini planlı şekilde yürüten ekonomi yönetimi, bu tür radikal adımlar atılması halinde uygulamadan ne kadar çıkış yaşanacağını kestiremeyebilir.
KKM’de birikimi olan yatırımcı ve şirketlerin korkutulması ve uygulamadan ani çıkışların yaşanılması, kur korumalı havuzundaki paranın büyüklüğü dikkate alındığında, yeni bir döviz krizini tetikleyebilir.
Bu nedenle TCMB, bir yandan KKM’den çıkışların sürmesini isterken, bir yandan da bu çıkışların aşamalı şekilde gerçekleşmesini ve döviz tevdiat hesaplarına yönelik yoğun bir talebin ortaya çıkmamasını hedeflemekte.
